Program działań profilaktycznych dla pacjentów oddziałów psychiatrycznych
Nasza Fundacja otrzymała dotację z budżetu Województwa Małopolskiego w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom na dofinansowanie zadania publicznego pn: Chory psychicznie nadużywający alkoholu - program działań profilaktycznych dla pacjentów oddziałów psychiatrycznych. Program obecnie jest realizowany w Szpitalu Klinicznym im. dr. J. Babińskiego. Zapraszamy do lektury artykułu autorstwa koordynatora projektu, specjalisty leczenia uzależnień Moniki Wojtas.
Na podstawie licznych, wieloletnich obserwacji ustalono, iż pewne zaburzenia psychiczne u osób predysponowanych sprzyjają rozwojowi uzależnienia. Należą do nich: zaburzenia osobowości o typie dyssocjalnym, chwiejnym emocjonalnie i schizotypowym, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia lękowe z napadami paniki, fobia społeczna, zespół stresu pourazowego, depresja, schizofrenia oraz zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Badacze zalecają, aby pacjentów cierpiących z powodu tych właśnie zaburzeń poddawać szczególnie wnikliwemu badaniu dotyczącemu spożywania alkoholu. Bardzo ważna jest profilaktyka w tym zakresie. Alkohol znacznie utrudnia skuteczne leczenie wszystkich zaburzeń psychicznych, z drugiej strony podwójne rozpoznanie zmniejsza skuteczność leczenia odwykowego. Uzależnienie od alkoholu to przewlekła, nawracająca choroba charakteryzująca się ciągłym poszukiwaniem substancji uzależniającej (alkohol) mimo jej szkodliwego wpływu. Intensywne spożywanie alkoholu stopniowo powoduje zmiany strukturalne i neurochemiczne w mózgu, które mogą zwiększyć chęć do picia oraz osłabić kontrolę nad piciem, co prowadzi do uzależnienia.
W Polsce według danych PARPA (Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) liczba osób uzależnionych od alkoholu wynosi 800 tys., natomiast grupa osób pijących szkodliwie lub ryzykownie jest szacowana na 2 - 2,5 mln. Zatem problem nadmiernego spożycia alkoholu dotyczy ok. 9% populacji Polski . W 80% uzależnienie od alkoholu dotyka mężczyzn. Piją oni 4-razy częściej niż kobiety. Zdecydowanie częściej nadużywają alkoholu mieszkańcy dużych miast niż małych miast i wsi, osoby w średnim wiek częściej od starszych i młodszych; bogaci i biedni obecnie częściej niż średniozamożni; prywatni przedsiębiorcy nieco częściej niż zatrudniani przez nich pracownicy (wcześniej różnica ta była znacznie większa), bezrobotni częściej od pracujących w sektorze publicznym, uczniowie i studenci częściej nadużywają alkoholu tylko w stosunku do emerytów i rencistów.
Według Światowej Organizacji Zdrowia alkohol wpływa na ponad 200 rodzajów chorób i znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka dla zdrowia. Działa szkodliwie na niemal wszystkie tkanki i narządy. Alkohol i jego metabolity wchodzą w bezpośrednie reakcje z fizjologicznymi substancjami w organizmie. Działanie pośrednie alkoholu polega na silnym wpływie na homeostazę ustroju poprzez działanie na układ wegetatywny, odpornościowy, gospodarkę wodno-elektrolitową, wchłanianie niezbędnych składników odżywczych. Mimo tak zdecydowanie negatywnego wpływu na nasze zdrowie, spożycie alkoholu w Polsce wynosi 10,1 litra na osobę powyżej 15 roku życia w ciągu roku i jest tylko nieco niże od średniej europejskiej (10,7 litra). Polacy zdecydowanie częściej sięgają po alkohole wysokoprocentowe i piwo, a znacznie rzadziej wybierają wino. Mimo zagrożeń śmierci z powodu takich chorób jak marskość wątroby, zatrucia alkoholowe, psychozy alkoholowe spożycie wysokoprocentowych alkoholi w Polsce jest znaczne.
O podwójnym rozpoznaniu mówi się wtedy, gdy u pacjenta z zaburzeniem psychicznym współwystępuje problem używania lub uzależnienia od substancji psychoaktywnej, w tym alkoholu. Pacjenci z podwójną diagnozą zawsze stanowią dla lekarza lub terapeuty „trudne przypadki”. Sytuacja, gdy uzależnienie od alkoholu towarzyszy innym zaburzeniom psychicznym, jest znacznie częstsza, niż się powszechnie uważa, a pacjenci, zwracając się o pomoc, z reguły nie ujawniają spontanicznie swoich problemów związanych z piciem. Leczenie chorych z podwójnym rozpoznaniem jest utrudnione, obserwuje się u nich również znaczne pogorszenie funkcjonowania społecznego. Pacjenci tego typu częściej niż reszta populacji cierpią na schorzenia somatyczne, mają trudności w relacjach rodzinnych, skarżą się na problemy finansowe, popadają w konflikty z prawem, stanowią też10–20% osób bezdomnych.
Grupa chorych z podwójnym rozpoznaniem jest heterogenna. Współwystępujące zaburzenia łączą się ze sobą i pojawiają w rozmaitej współzależności i na różnych etapach:
• pierwotnie występujące zaburzenia psychiczne mogą sprzyjać nadmiernemu piciu i rozwojowi
uzależnienia od alkoholu,
• używanie szkodliwe bądź uzależnienie od alkoholu mogą być czynnikiem ryzyka pojawienia się
innych zaburzeń psychicznych,
• picie alkoholu może być metodą „samoleczenia” objawów współwystępujących zaburzeń
psychicznych, prowadzącą do używania szkodliwego, a w konsekwencji, nierzadko, do uzależnienia,
• alkoholowe zespoły abstynencyjne mogą sprzyjać ujawnieniu się innych zaburzeń psychicznych,
• uzależnienie i inne choroby psychiczne mogą pojawiać się niezależnie.
Dlatego tak ważne są działania edukacyjne, profilaktyczne i terapeutyczne w zakresie uzależnienia od alkoholu. Konieczna jest więc edukacja pacjentów oddziałów psychiatrycznych, która pozwoli na zmotywowanie uczestników do nie podejmowania zachowań ryzykownych, zachowania abstynencji a w razie konieczności rozpoczęcia leczenia. Ponadto zwiększy ich zdolność do samokontroli, poprawy umiejętności społecznych, rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze swoją chorobą dzięki zdobytej wiedzy. Przeprowadzony w ramach zadania program pozwoli wyposażyć uczestników w wiadomości dot. możliwości korzystanie z form pomocy w związku z nadużywaniem i uzależnieniem od alkoholu po ukończeniu leczenia w oddziale psychiatrycznym. Uczestnikami zadania będą pacjenci oddziałów psychiatrycznych Szpitala Klinicznego im. dr. Józefa Babińskiego w Krakowie.
Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego
